สิ้นยินดี แต่ยังดิ่งได้อยู่ มักเจอในซึมเศร้า (EVA-อิศวพร)

สองคำนี้ไม่เหมือนกันนะคะ

__________

สิ้นยินดี = สิ้นที่จะรู้สึกสุข

แต่ยังรู้สึกเศร้า และดิ่งได้

.

อันนี้ค่อนข้างจะจำเพาะกับโรคซึมเศร้าค่ะ

เพราะตัวรอยโรคมันอยู่ที่ระบบ ‘มอบความพอใจ’ เช่น

ศูนย์สร้างความพอใจ (NAc) ทำงานลดลง

ศูนย์ประเมินความพอใจ (OFC) ทำงานลดลง

ศูนย์กดความพึงพอใจ (Lateral habenula) ทำงานมากขึ้น

ในขณะที่ตัวที่สร้างอารมณ์เชิงลบคือ amygdala ยังทำงานได้ และทำงานมากขึ้นด้วย เพราะขาดตัวควบคุมอย่าง dlPFC มายับยั้ง

ซึ่งอาการนี้ ค่อนข้างตอบสนองกับการรักษาซึมเศร้าได้ดีค่ะ

____________

เฉยชาทางอารมณ์ (Emotional blunting)

คือไม่รู้สึกสุขและทุกข์ ด้านชาไปเลย

.

ปัญหาหลักของคำนี้คือมันกว้างค่ะ ซึ่งความรุนแรงมันมีหลากหลายมาก สามารถเกิดในคนปกติก็ได้ค่ะ ที่สมองหลายจุดเริ่ม ‘ชิน’ กับตัวกระตุ้นแล้ว ทำให้ไม่ค่อยสร้างอารมณ์ทั้งบวกและลบ บางคนจะตีออกไปในทางเบื่อ

แต่ในคนโรคซึมเศร้า จะเป็นได้ในระดับรุนแรง

และผู้ป่วยเองมักจะไม่ชอบ/ไม่อยากเกิดขึ้นค่ะ

.

ปัญหาคือถ้าเป็นกรณีโรคซึมเศร้า เป็นได้ทั้งจากตัวโรคเอง (Residual symptoms) และจากยาต้านเศร้าเลย (กลุ่ม SSRI, SNRI)

เพราะตัวกลไกการเกิดภาวะนี้อยู่ที Prefrontal cortex (PFC) ค่ะ

ช่วงที่ serotonin เพิ่มขึ้นจากยา มันจะยับยั้งการทำงานของ dmPFC/vmPFC ทำให้ลดการประมวล ตัวกระตุ้น’ทางอารมณ์’ และลดการตอบสนองต่อตัวกระตุ้นที่ชอบและไม่ชอบ กลายเป็นอึนไปเลย

ตัวโรคซึมเศร้าเอง ถ้ามีการทำลายที่สองจุดนี้รุนแรง ก็เกิดได้ค่ะ

.

กรณีนี้ทำให้แม้ amygdala อาจจะทำงานขึ้นมา แต่ตัวประมวลข้อมูลด้านอารมณ์ ที่ทำงานร่วมกัน มันไม่ยอมทำงาน บางทีก็ไม่เกิดอารมณ์ขึ้นมา

ผู้ป่วยหลายคนมักจะหยุดยาเอง เพราะไม่ชอบความรู้สึกนี้ แนะนำให้ปึกษาจิตแพทย์ค่ะ สามารถปรับยาและเปลี่ยนยาได้

.

.

สรุป

1. สิ้นยินดี: ไม่สุขเลย แต่ยังทุกข์ระทมได้ มักเจอในโรคซึมเศร้า

2. เฉยชาทางอารมณ์: ไม่สุข ไม่ดิ่ง อารมณ์อึนๆ เจอในหลายภาวะ กรณีโรคซึมเศร้าก็เจอได้ในระดับรุนแรง เกิดได้ทั้งจากตัวโรคและจากยา